Przyczyny powstania Strefy Schengen to obszerny temat, ponieważ wiąże się on bezpośrednio z Unią Europejską. Historia organizowania się i zjednoczenia narodów Europy jest niestety tak rozległa, że warto o niej wspomnieć w kontekście przyszłego powstania obszaru Schengen. Po przejściu dwóch wojen światowych ukształtowało się kilka organizacji mających na celu zapewnianie przyszłego bezpieczeństwa, ochrona zaplecza kultury i stosunków międzyludzkich szczególnie wśród narodów przyszłej Europy.
Wśród organizacji, które powstały w owym czasie możemy wyróżnić ich bardzo wiele, jednakże organizacje które oddziaływały na szersze obszary są to między innymi:
• OECD – Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
• UZE – Unia Zachodnioeuropejska
• NATO – Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego
• Rada Europy i Unia Europejska
Jeżeli przeanalizujemy cele jakie postawiły sobie wyżej wymienione organizacje, możemy je wówczas podzielić na trzy typy:
1. Organizacje europejsko-atlantyckie – są wynikiem przede wszystkim zawarcia współpracy po drugiej wojnie światowej między Europą a Stanami Zjednoczonymi, które zobowiązały się w owym czasie do wzajemnej pomocy i ochrony europejskiego kontynentu w razie konfliktu zbrojnego.
2. Organizacje europejskie – Rada Europy i OBWE. – są organizacjami, który najsilniej na siebie oddziałują i skupiają w swoim kręgu największą liczbę państw w swoim zasięgu.
3. Unia Europejska – należy do trzeciej grupy. Powstała z założeń dwóch pierwszych grup.
Początek Unii Europejskiej wyznacza data 9 maja 1950 roku. Robert Schuman zwany Ojcem Europy wraz z Jeanem Monnetem opracowali plan, który zakładał konsolidacje produkcji węgla i stali w Europie. Na jego podstawie powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali tak zwane EWWiS. W założeniu Wspólnota miała działacz przez 50 lat, odkąd weszła w życie w 1952 roku. Kiedy minęło 50 lat struktury Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali zostały włączone do Unii Europejskiej w 2002 roku.
Kolejnym krokiem zjednoczenia nowoczesnej Europy było powstanie na mocy traktatów rzymskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Sama Unia Europejskiej została utworzona znacznie później na mocy Traktatu z Maastricht. Był to traktat który zapoczątkował jeszcze bardziej ścisłą współpracę między państwami założycielami. Traktat ten zaczął obowiązywać od 1 listopada 1993 roku. Podstawowymi celami nowo utworzonej Wspólnoty były i nadal są przede wszystkim:
• utrzymanie i rozwój demokracji
• skuteczność w działaniu
• ochrona i bezpieczeństwo obywateli państw członkowskich i nie tylko
• zwiększanie przejrzystości działań
• opracowanie wspólnej konstytucji Unii Europejskiej.
Unia Europejska miała być w założeniu organem, który będzie utrzymywał pokój w regionie.
W XX wieku miały miejsce dwa największe światowe konflikty, które w znacznym stopniu zniszczyły kontynent europejski i jego kulturę. Przede wszystkim, w wymiarze społecznym skutkiem tych konfliktów było spłycenie wartości, spadek zaufania a także strach obywateli przed kolejnym konfliktem w przyszłości. Europejczycy stracili przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa we własnych państwach. Państwa które były założycielami Wspólnoty podjęły w tym celu działania mające na celu integrację Europejczyków.
XXI wiek przyniósł ogromny rozwój technologiczno-ekonomiczny. Postępujące procesy globalizacyjne sprawiły, że współczesny świat stał się dostępny dla szeroko rozumianych rzesz obywateli. Swoboda przemieszczania się, podróżowania i poznawania kultur, zwyczajów krajów wspólnoty zaczęła przenikać do różnych sfer obywateli, stała się powszechnie dostępna. Dokonywane na przestrzeni lat zmiany, przełomy na scenach politycznych sprawiły, że podjęto działania zmiany podstawowych elementów systemu społeczno-gospodarczego.
Znoszenie granic, przywrócenie poczucia bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania wśród nacji europejskich był i jest z pewnością procesem złożonym i wolno postępującym. Strefa Schengen jest obszarem, na terenie którego została zniesiona kontrola graniczna. Na tym terytorium zagwarantowana jest swoboda czterech zasad traktatowych. Aby osiągnąć ten cel organy legislacyjne państw członkowskich podejmowały odpowiednie działania tj. stworzenie wspólnych zasad systemowych i koordynacja współpracy pomiędzy organami państwowymi.
Głównym celem utworzenia Strefy Schengen było i nadal jest zapewnienie bezpieczeństwa obywateli państw członkowskich. W chwili obecnej Strefa Schengen liczy 26 krajów ( 22 należy do UE ) . Są to: Austria, Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Czechy, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry i Włochy, i państwa spoza UE należące do Strefy Schengen : Islandia, Liechtenstein, Szwajcaria i Norwegia.
Z powstaniem Strefy Schengen wiąże się ważna kwestia. Mianowicie pojęcie obywatelstwa, społeczeństwa obywatelskiego zjednoczonej już w tym czasie Europy. Pojęcie to kilkakrotnie zostało używane przez Radę Europy jednakże jej pomysł nie mógł zostać odzwierciedlony w rzeczywistości ze względu na niskie kompetencje i ubogie cele. Uważano, że tak zwane międzyobywatelstwo może zostać uzyskane w określonym czasie jedynie stopniowo niewielkimi krokami.